Đó là câu hỏi của một số người thường gặp phải. Câu trả lời cho trường hợp kể trên có thể ngắn gọn như sau: Lan bị úng nước vì rêu (Sphagnum moss), bởi vì chúng ta tưới quá thường xuyên. Nhất là những người mới chơi lan thường hay tưới mỗi ngày một chút.
Hiện nay có nhiều nhà sản xuất đã bán ra thị trường những cây lan trồng lan bằng loại rêu này và làm cho nhiều người thắc mắc. Vậy xin khai triển rộng rãi vấn đề.
Sở dĩ các nhà sản xuất ưa dùng rêu Sphagnum moss để trồng lan vì lý do:
- Đỡ mất công tưới nước thường xuyên.
- Có thể dùng chậu nhỏ, nên không chóan nhiều chỗ.
- Khi thay chậu hàng năm, họ không cần lấy hết rêu cũ ra vì quá ít nên chỉ quấn thêm rêu mới và bỏ vào chậu lớn hơn.
Đối với những nhà trồng lan kỹ nghệ, họ có đầy đủ phương tiện và kỹ thuật cung ứng cho từng loại hoa lan như:
• Về nước tưới, họ đã dùng thứ nước đã lấy hết chất Chlorine và khoáng chất không cần thiết cho lan bằng phương pháp (deironized water hay reverse osmosis)
• Về phân bón vì đã nghiên cứu kỹ càng cho từng loài, họ dùng tối đa.
• Họ nuôi hàng trăm ngàn cây, nên để riêng rẽ từng loại ở trong những khu vực khác nhau về nhiệt độ, ánh sáng và tưới nước cũng theo chu kỳ khác nhau.
• Trồng lan với rêu họ không mất nhiều công thay chậu bởi vì trung bình lan Hồ điệp và vài loài lan khác chỉ cần 2-3 năm đã ra hoa và có thể bán ra thị trường.
Khi chúng ta mua về, rêu đã bắt đầu mục và khá nhiều muối đọng trong chậu cho nên nếu không thay chậu, lan sẽ bị thối rễ. Lúc này dễ bị vi trùng xâm nhập và cây sẽ chết dần dần.
Vấn đề khác nữa là chúng ta để lan chung đủ loại vào một chỗ. Những loại lan này phần lớn được trồng với vỏ thông, sơ dừa, đá v.v... cần phải tưới 2 lần trong một tuần. Như vậy sẽ quá nhiều đối với loại trồng bằng rêu, trung bình từ 1 tuần lễ đến 10 ngày mới tưới một lần.
Ngoài ra sphagnum moss cũng có những khuyết điểm: Giá khá đắt, không giữ cây được chặt trong chậu, chóng mục, tối đa 2 năm, và giữ chất muối.
Chúng ta phần đông dùng nước máy có đủ cả chlorine và khoáng chất nhiều khi chỉ số ppm quá cao có nhiều muối và khoáng chất đọng trong chậu nếu trồng bằng rêu. (Xin xem chi tiết trong bài Tưới Nước Bón Phân).
Hiện nay trên thị trường có nhiều cây lan được trồng với rêu sphagnum moss, nhưng chỉ có những cây trồng với rêu của New Zealand mầu vàng rơm là tốt hơn cả vì rất sạch, thứ đến của Chile và sau cùng của Trung hoa. Thứ rêu của Canada hay các nơi khác mầu nâu xanh, phẩm chất không tốt, không nên dùng để trồng lan.
Trồng lan với rêu, chúng ta nên chú ý những điểm sau:
1. Nếu trồng 100% rêu, phải thay hàng năm và chỉ nên dùng cho các cây nhỏ trong chậu 4" hay 10 phân. Bỏ hột móp (peanut foam) ở đáy chậu rồi cho rêu vào. Nên ngâm rêu trong nước 24 giờ để rửa cho sạch. Đừng bao giờ nén chặt quá sẽ không giử được nước và không thoáng khí.
2. Trồng lan với rêu bỏ trên miếng gỗ hay vỏ cây, phải tưới nhiều hơn có thể là 2 -3 ngày một lần, do đó muối sẽ đọng nhiều hơn. Vì vây phải ngâm trong nước tối thiểu mỗi tháng 1 lần cho rã muối.
3. Nên nhớ những loại lan có rễ nhỏ, trồng với rêu rất khó thay chậu vì rễ mọc lẫn trong đám rêu. Với các loài lan này nên trồng với hợp chất như sau:
3 phần rêu cắt vụn.
3 phần rễ dương sỉ.
3 phần than.
1 phần perlite.
Công thức này thích hợp với các loại: Coelogyne, Phalaenopsis, Paphiopedilum, Masdevalia v.v...
4. Với các loài lan không ưa đụng đến rễ như Dendrobium và không ưa rễ bị luôn ẩm ướt như Vanda, Aerides v.v... không nên trồng với rêu.
5. Trồng bằng rêu, chậu cần phải thoáng có nhiều lỗ, nếu không sẽ bị úng nước.
Vì vậy khi mua lan về, nếu thấy trồng với sphagnum moss, chỉ tưới khi thấy rêu đã khô trên mặt, trung bình mỗi tuần lễ tưới một lần và khi tưới, tưới cho thật đẫm. Khi hoa đã tàn, rút cây ra khỏi chậu, nếu thấy rêu còn trắng tức là còn tốt. Nếu rêu ngả sang mầu nâu tức là đã mục.
Tốt hơn hết là thay chậu với vật liệu khác và càng sớm càng tốt, như vậy chắc chắn ta sẽ cứu sống được cây lan.
Hoàng Phù Hưng