Cây Thìa canh làm mất vị giác ngọt

Thông tin chung

Tên thường gọi: Thìa canh
Tên khác: Lõa ti rừng, Dây thìa canh, Dây muôi
Tên Khoa học: Gymnema sylvestre (Retz.) R. Br. ex Schult.
Tên đồng nghĩa: Periploca sylvestris Retz.
Họ: thiên lý (Asclepiadacea)

Đặc điểm

Dây leo cao 6-10m, nhựa mủ màu vàng, thân có lông dài 8-12cm, to 3mm, có lỗ bì thưa. Lá có phiến bầu dục xoan ngược thon, dài 6-7cm, rộng 2,5-5cm, đầu nhọn, có mũi, gân phụ 4-6 cặp, rõ ở mặt dưới, nhăn lúc khô; cuống dài 5-8mm. Hoa nhỏ, màu vàng, xếp thành xim dạng tán ở nách lá, cao 8mm, rộng 12-15mm; đài có lông mịn và rìa lông; tràng không lông ở mặt ngoài, tràng phụ là 5 răng. Quả đại dài 5,5cm, rộng ở nửa dưới; hạt dẹp, lông mào dài 3cm. Mùa hoa tháng 7, mùa quả tháng 8.

Cây thường mọc trong các bờ bụi, hàng rào tại một số nơi ở miền Bắc Việt Nam từ Hải Hưng, Hải Phòng, Hà Bắc, Ninh Bình tới Thanh Hóa. Còn phân bố ở Trung Quốc, Ấn Độ, Inddooxnexia.

Cây thìa canh (cành mang quả) - Gymnema sylvestre R. Br.

Thành phần hóa học

Chất chính của cây có tác dụng làm giảm đường là gymnemic acid, conduritol. Ngoài ra còn có 2 resin, saponin, stigmasterol, quercitol, các dẫn xuất acid amin betain, choline và trimethylamine và các nguyên tố vi lượng.

Gymnemic acid là những saponin với cấu trúc triterpenoid. Mỗi gymnemic acid trong lá chiếm khoảng 0,05% - 0,12%.

Dược tính

Trong Y học cổ truyền, cây thường dùng trị đái đường với liều 4g lá khô đủ để làm ngưng glucoza - niệu. Lá cũng dùng làm thuốc dễ tiêu hóa, còn dùng tán thành bột để chống độc. Thìa canh đã được sử dụng ở Ấn Độ từ 2.000 năm nay để trị bệnh "nước tiểu ngọt" như mật. Ngoài ra cây còn được dùng đắp lên vết cắn và sắc uống để trị rắn độc cắn. Ở Trung Quốc, người ta dùng cả cây bỏ rễ và quả làm thuốc trị phong thấp tê bại, viêm mạch máu, rắn độc cắn, trĩ và các vết thương do dao, đạn; còn dùng diệt chấy rận.

Có một điều thú vị là khi nhai Thìa canh trong miệng, lưỡi cùa bạn sẽ mất cảm giác với vị đắng và ngọt (kể cả aspartam) nhưng không ảnh hưởng đến các vị giác chua, chát, cay. Tác dụng này quá đặc biệt với vị ngọt nên các vị ngọt khác nhau của đường, acid amin và các chất ngọt hoá học đều mất. Vị giác sẽ được phục hồi sau khoảng 15-20 phút nhưng kháng thể chống gurmarin trong huyết thanh có thể rút ngắn thời gian này. Mặt khác, tiêm mạch gurmarin không làm mất vị giác ngọt. Do đó, người ta cho rằng gurmarin tác dụng trên đỉnh của tế bào vị giác và có lẽ đã bám lên thụ thể protein của vị giác ngọt.

Tính hạ đường huyết: Một nghiên cứu so sánh cao Thìa canh (100mg/kg/ngày) với tolbutamide (5mg/kg/ngày) trên chuột cống (cho uống trong 1 tháng), cho thấy cây Thià canh hạ đường huyết tương đương với tolbutamid. Tuy nhiên chưa biết rõ mức độ an toàn nếu dùng lâu dài.

Thí nghiệm trên 22 bệnh nhân tiểu đường loại II: cho uống cao Thìa canh 400mg/ ngày, từ 18-20 tháng cùng với thuốc trị tiểu đường. Ở nhóm bệnh nhân này, lượng đường và hemoglobin A1C giảm đáng kể bên cạnh đó lượng insulin tiết ra từ tụy tạng tăng.. Lượng thuốc uống trị tiểu đường cũng giảm và 5 người có thể bỏ thuốc hoàn toàn.

Tác dụng giảm mỡ và cholesterol trong máu: nghiên cứu cho chuột uống dịch chiết cao lá Thìa canh (GSE) với liều cao làm tăng sự bài thải cholesterol và acid cholic theo phân.

Cơ chế tác dụng

Lá và acid gymnemic ở cây Thìa canh có tác dụng hạ đường huyết do cơ chế kép: làm tăng gấp đôi lượng tế bào béta tụy tạng và làm đường huyết bình thường trở lại trên mô hình động vật bị gây tiểu đường bằng beryllium nitrate và streptozotocin.

Thìa canh làm tăng hoạt tính của các enzym giúp tế bào thu nhận và sử dụng đường, ức chế sử dụng glucoz ở ngoại vi dưới tác dụng của somatotropin và corticotropin. Cao Thìa canh còn ngăn đường tăng cao do epinephrin.

Sở dĩ nhai Thìa canh trong miệng làm mất vị giác ngọt là bởi các tế bào vị giác ở lưỡi có cấu trúc giống tế bào hấp thụ đường, còn gymnemic acid gồm những phân tử sắp xếp giống phân tử đường glucoz trám đầy các các vị trí thụ thể trong tế bào vị giác từ 15-20 phút, làm các tế bào này không bị kích thích bởi đường trong thức ăn và không hấp thụ đường trong ruột.

Độc tính

Tác dụng độc của acid gymnemic biểu hiện ở trạng thái làm ăn kém ngon, ỉa chảy, suy nhược. Độc tính chưa được biết nhiều. Nghiên cứu ở thú không cho nhiều chi tiết về mức độ an toàn. Không thấy báo cáo về tính độc hại cho người và chưa rõ mức độ an toàn nếu dùng dài ngày. Liều trên 10 viên G. Sylvestre / ngày có thể tạo tác dụng hạ đường huyết.

Hiện nay loài cây này được bán dưới dạng thực phẩm chức năng tại Mỹ và Nhật Bản. Tuy nhiên cần có những nghiên cứu chuyên sâu về tác dụng trị tiểu đường và hạ mỡ máu cũng như độc tính khi sử dụng lâu dài. Hy vọng có thể dùng cây Thìa canh cho những bệnh nhân bị lờn tác dụng của insulin.

Trích dẫn tài liệu của DS Lê Văn Nhân – USA
Tài liệu tham khảo:
1. Tự điển cây thuốc VN của Võ Văn Chi
2. http://en.wikipedia.org/wiki/Gymnema_sylvestre
3. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/

Nguồn ảnh:

http://www.himalayahealthcare.com
http://www.nutrimart.com/images/bulk/gymnema-sylvestre.jpg