Miền Trung chảy máu cây cổ thụ

Trong khoảng 5 năm, từ năm 2000 đến 2005, hàng chục hộ dân sinh sống dọc quốc lộ 1A thuộc xã Phước Minh, Ninh Phước, Ninh Thuận đã tấn công rừng già trong tỉnh. Họ đi từng nhóm 7-8 người, lùng cây quý như lộc vừng, cóc da đá, bằng lăng, bồ đề… lâu năm, rồi đào cả gốc rễ. Những cây này khi bắt đầu nẩy lộc, có giá 5-7 triệu đồng. Một số cây lộc vừng cao hơn 5 m, giá đến chục triệu đồng. Nhiều cổ thụ do không thích nghi với điều kiện đồng bằng, nên vài tuần sau khi hạ sơn đã chết, được rao bán cho giới tạc tượng gỗ 2,5 triệu đồng/cây.

Sông Dinh đoạn cầu Đạo Long I, Ninh Thuận, trở thành điểm tập kết của dân săn cổ thụ. Hàng nghìn gốc cây bị đào từ khắp các vùng rừng đưa về đây đợi người mua. Việc săn cổ thụ không chỉ ở Ninh Thuận, Bình Thuận mà còn lan sang phần còn lại của miền Trung. Do đặc điểm Ninh Thuận, Bình Thuận là rừng vùng khô hạn, cổ thụ mọc trên núi đá đẹp, dáng độc nên người chơi cả nước ưa chuộng, nhất là dân chơi đại cảnh miền Bắc. Đại lý thu mua cổ thụ từ phía Bắc vào đặt hàng tại các cơ sở thu gom ngày càng nhiều. Hàng chục nghìn gốc lộc vừng cổ thụ, bằng lăng, bồ đề và nhiều loại khác đã theo xe ra tận Hà Nội, Nam Định..., thậm chí qua cả Trung Quốc.

Lộc vừng, bằng lăng cổ thụ bày bán dọc quốc lộ 1A.

Dọc dài quốc lộ 1A từ Thanh Hóa đến Bình Thuận là hàng trăm vựa cổ thụ. Ở huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam, thanh niên, ông già cũng sưu tầm cổ thụ; hiệu thuốc bắc cũng kinh doanh cổ thụ. Vườn cây của ông Ngô Sinh Khang (xã Bình Trung, huyện Thăng Bình) có người định giá 670 triệu đồng, ông không bán vì những gốc lộc vừng, dương cổ thụ, sung… của ông toàn thế độc. Ông Khang động viên con cái ra sức hợp tác với đội chuyên đào thuê cây cổ thụ để sưu tầm thêm hàng.

Phan Văn Trường (người chuyên săn cổ thụ) cho biết: “Trước đây chỉ tìm những cây nhỏ bán trồng chậu, còn nay phải đi săn cổ thụ. Săn được cây, nhiều khi trừ chi phí, một ngày cũng đút túi vài trăm ngàn đồng”. Thu nhập cao từ săn cổ thụ đã kéo hàng loạt thanh niên vào cuộc. Theo lời Trường để kiếm cây có thế đẹp phải "đi hàng chục cây số mới có". Anh cho biết, có một gốc tốt phải chặt bỏ cây con xung quanh, rẽ đường cho xe lên chở... Phá nhiều quá cũng sợ kiểm lâm bắt, nhưng nhiều người làm nên cũng liều làm theo.

Đầu nậu cây Đặng Văn Quyết (tỉnh Phú Yên) cho biết: “Bây giờ tỉnh nào cũng có người săn cây nhưng giá không giảm, nên thanh niên trai tráng thích lắm”. Quyết nổi tiếng cứng cựa săn cây. Phú Yên hiện có 4 cây sam núi tuổi hàng trăm năm, thế thác đổ, Quyết sở hữu hết. Có người ra giá cả chục triệu đồng một cây, anh chưa bán. Quyết nói: “Em vừa xuất 20 gốc lộc vừng giá 5 triệu đồng/cây đi Hà Nội, thế phụ tử cả. Còn một số cây thế tam cương ngũ thường, có khách ra giá 20 triệu đồng một cây, em cũng xuất nốt rồi. Tết này về quê cũng nở mày nở mặt với xóm giềng”.

Thú chơi cây đại cảnh phổ biến nhiều địa phương trong cả nước, giúp nhiều người phất lên. Tuy nhiên việc này là một trong những nguyên nhân khiến mất rừng, ảnh hưởng xấu môi trường sinh thái. Việc xử phạt hành vi khai thác, mua bán vận chuyển cổ thụ chỉ ở Quảng Trị. Phần còn lại của miền Trung vẫn diễn ra rầm rộ do kiểm lâm không xử phạt, có chăng cũng chỉ hình thức.