Tên Khoa học: Exacum zygomorpha
Tên tiếng Anh:
Tên tiếng Việt:
Tên khác:

Chúng là loài thực vật dị dưỡng cộng sinh nấm, không có diệp lục, cao chừng 5-8 cm. Thân rễ dưới đất phình lên dạng củ. Thân trên mặt đất có các nhánh, thẳng và mảnh, màu trắng. Lá dạng vảy, mọc đối. Hoa màu trắng, mở không hoàn toàn, đối xứng hai bên, khi mở hoàn toàn đường kính hoa có thể lên đến 2 cm, gồm các cánh hoa đối xứng hai bên, màu trắng. Hoa ra vào tháng 10-11.

Đặc điểm nổi bật của loài này để phân biệt với các loài khác cùng chi Exacum (rất giống Exacum paucisquamum) là thân trên mặt đất có nhánh, và hoa đối xứng hai bên, đây cũng là đặc điểm để đặt tên loài - định ngữ "zygomorpha" xuất phát từ "zygomorphic" có nghĩa là đối xứng hai bên.

Loài mới cho thế giới Exacum zigomorpha được phát hiện ở sườn đông của núi Phu Xai Lai Leng thuộc khu vực ranh giới quốc gia giữa Việt Nam và Lào ở Nghệ An. Khu vực này thuộc địa bản của bản Thăm Hín, xã Nậm Càn, huyện Kỳ Sơn. Hiện chưa phát hiện thấy có ở các vùng khác.

Chúng phân bố dưới tán rừng ẩm nguyên sinh cây lá rộng và hỗn giao cây lá kim ở độ cao 2000-2300 m so với mặt biển, dọc các đường đỉnh của núi. Nơi chúng mọc là các hố đất giàu mùn trên đá cát hoặc đá phiến sét.
Exacum-zigomorpha-7

Loài thực vật dị dưỡng này rất hiếm gặp và không phát hiện được nếu không vào mùa hoa. Hơn nữa kích thước chúng khá nhỏ nên thường bị bỏ qua trong các đợt khảo sát thực địa.

Công bố này vừa được đăng tải trên tạp chí Phytotaxa tập 183, số 2, trang 108-113 vào cuối tháng 10 năm 2014.